Status prawny i zadania miasta

Zadania publiczne własne i zlecone

Zadania publiczne wykonywane są przez Gminę na podstawie przepisów ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz. U. Z 2001 roku Nr 142 poz. 1591 ze zmianami) we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność.

Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.
Artykuł 7 ustawy o samorządzie gminnym ustala, że zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy.

Zdania własne można podzielić na pewne kategorie , a mianowicie zadania z zakresu:

1. ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,
2. gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
3. wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
4. lokalnego transportu zbiorowego,
5. ochrony zdrowia,
6. pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,
7. gminnego budownictwa mieszkaniowego,
8. edukacji publicznej,
9. kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
10. kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
11. targowisk i hal targowych,
12. zieleni gminnej i zadrzewień,
13. cmentarzy gminnych,
14. porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,
15. utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
16. polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
17. wspierania i upowszechniania idei samorządowej,
18. promocji gminy,
19. współpracy z organizacjami pozarządowymi,
20. współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

Gmina wykonuje zadania własne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, na zasadach określonych przez ustawy, korzystając z samodzielności chronionej w drodze sądowej.
Zadania własne są finansowane z dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego, np. podatków, opłat, wpływów z majątku a także z subwencji ogólnej. Artykuł 7 ustawy o samorządzie gminnym stanowi, iż przekazanie gminie w drodze ustawy nowych zadań własnych wymaga zapewnienia koniecznych środków finansowych na ich realizację w postaci zwiększenia dochodów własnych gminy lub subwencji. Komentowany przypis nakłada na ustawodawcę obowiązek każdorazowego (przy wprowadzaniu nowych zadań własnych) sprawdzania, czy środki finansowe, określone przez „zwiększone dochody własne lub subwencje”, są zapewnione w koniecznej wysokości, tj. odpowiedniej do wydatków, jakie gminy będą zmuszone ponosić na wykonywanie nowych zadań.

Obowiązek zapewnienia koniecznych środków finansowych oznacza, w zestawieniu art. 167 ust. 2 Konstytucji RP, zakres finansowania nowych zadań własnych dotacjami celowymi.

Gmina wykonuje ponadto zadania zlecone z zakresu administracji rządowej określone w art. 8 ustawy samorządowej. Są to zadania „obce” w tym sensie, że pochodzą od innego podmiotu administracji, jakim jest państwo. Gmina wykonuje te zadania po zapewnieniu środków finansowych przez administrację rządową. O ile ustawa tak stanowi, gmina jest obowiązana do wykonania takich zadań. Gmina może ponadto wykonać zadania zlecone dobrowolnie, na podstawie porozumienia z właściwym organem administracji rządowej.
Wykonywanie przez gminę zadań zleconych sprawia, że ma ona dwoisty charakter – wspólnoty samorządowej oraz jednostki wykonawczej administracji rządowej. Jest to typowy element zakresu działania samorządu terytorialnego. Ze względów racjonalności administrowania nie tworzy się bowiem na stopniu podstawowym administracji publicznej odrębnych organów administracji rządowej. W rezultacie wykonywanie zadań rządowych powierzone jest lokalnej, uspołecznionej administracji samorządowej, bliskiej geograficznie i politycznie mieszkańcom gminy.

Między zadaniami własnymi gminy a zadaniami zleconymi istnieją zasadnicze różnice:

• za wykonywanie zadań własnych odpowiedzialność ponosi gmina, za zadania zlecone-administracja rządowa,
• wykonywanie zadań własnych finansowane jest ze środków gminy, zadań zleconych – ze środków finansowych administracji rządowej
• co do zadań własnych obowiązuje klauzula domniemania właściwości, a do zadań zleconych- upoważnienie zawarte w ustawie lub porozumieniu

Gmina może też wykonywać zadania z zakresu powiatu oraz zadania z zakresu województwa na podstawie porozumień z tymi jednostkami samorządu terytorialnego. Może też zawierać porozumienia międzygminne w sprawie powierzania jednej z gmin określonych przez gminy zadań publicznych. Spory majątkowe wynikłe z porozumień rozpatruje sąd powszechny. Uregulowanie to zawarte zostało u ustawie z 11 kwietnie 2001r. o zmianie ustaw: o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym, o samorządzie województwa, o administracji rządowej w województwie oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 45 poz. 497).

Wykonywanie zadań publicznych może być realizowane także w drodze współdziałania między jednostkami samorządu terytorialnego.
Gminy, związki międzygminne oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego mogą sobie wzajemnie bądź innym jednostkom samorządu terytorialnego udzielać pomocy, w tym pomocy finansowej.